- επιγραφή
- Λέξεις ή φράσεις χαραγμένες, γραμμένες, ζωγραφισμένες ή τυπωμένες σε ποικίλα υλικά. Οι αρχαίοι πολιτισμοί άφησαν πολυάριθμες ε. δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα: συνθήκες, ψηφίσματα, απογραφές, καταχωρήσεις πωλήσεων, λογαριασμούς, αναθηματικές ε., επιτύμβιες, τιμητικές κλπ. Οι ε. αποτελούν ουσιαστικά και ενίοτε μοναδικά τεκμήρια για τη μελέτη ορισμένων γεγονότων της αρχαίας ιστορίας. Η σημασία τους λοιπόν είναι μεγάλη και είναι ανάγκη κάθε ερευνητής της αρχαιότητας να γνωρίζει την επιγραφική, την επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των επιγραφών. Κλάδοι της επιστήμης αυτής είναι η κλασική επιγραφική, η σημιτική (που περιλαμβάνει τη μελέτη των φοινικικών, καρχηδονιακών, εβραϊκών ε. κλπ.), η ιρανική, η ινδική, η κινεζική, η τουρανική και η καυκασιανή.
Όσον αφορά την κλασική αρχαιότητα, ο αριθμός των ελληνικών και ρωμαϊκών ε. που έχει διασωθεί είναι εξαιρετικά μεγάλος. Ένα σπουδαίο κριτήριο για τη χρονολόγησή τους είναι αυτό που παίρνει ως βάση τη βραδεία αλλά συνεχή μεταβολή των επιγραφικών σημείων. Οι αρχαιότερες ελληνικές ε. που γνωρίζουμε χρονολογούνται στον 8o αι. π.Χ. Από την αρχαϊκή περίοδο αναφέρουμε την ορειχάλκινη πινακίδα από την Ολυμπία, που περιλαμβάνει κείμενο συμφωνίας μεταξύ Ηλείων και Εβραίων. Στις μετέπειτα περιόδους ανήκουν μερικές ε. μεγάλης σημασίας, όπως, για παράδειγμα, οι ε. των Αθηναίων στους Δελφούς για τις νίκες του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, και η ε. της βάσης (που βρίσκεται τώρα στην Κωνσταντινούπολη), του χρυσού τρίποδα, που αφιέρωσαν οι Έλληνες στους Δελφούς σε ανάμνηση της νίκης των Πλαταιών. Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, ιδιαίτερη αξία αποκτούν οι ε. ιδιωτικού χαρακτήρα. Οι αρχαιότερες λατινικές ε. χρονολογούνται από τον 6ο-5o αι. π.Χ. Από αυτές αναφέρουμε την ε. σε μια χρυσή πόρπη της Πραινέστης (σημερινής Παλεστρίνα), μια άλλη σε μία στήλη που βρέθηκε στη Ρωμαϊκή Αγορά και μία άλλη σε ένα αγγείο γνωστό ως του Ντουένο.
Η επιγραφική (βλ. λ.) είναι σημαντικός κλάδος της χριστιανικής αρχαιολογίας, καθώς οι ε. σε πολλές περιπτώσεις είναι οι μόνες πηγές για την ιστορία ναών και μονών, και γενικότερα της βυζαντινής ιστορίας. Ελληνικές ε. συνέλεξε πρώτος ο Κυριακός από την Ανκόνα (α’ μισό 15ου αι.)· εκείνος όμως που συστηματοποίησε την επιγραφή ήταν ο Γερμανός φιλόλογος Μπεκ που εξέδωσε, με εντολή της ακαδημίας του Βερολίνου, το μνημειώδες έργο Συναγωγή Ελληνικών Επιγραφών (Corpus Inscriptionum Graecarum). Η Ακαδημία του Βερολίνου συνέχισε το έργο του Μπεκ και εξέδωσε 20 τόμους ελληνικών ε.
Τμήμα των επιγραφών με τη νομοθεσία της αρχαίας Γόρτυνας στην Κρήτη.
Ασσυριακή επιγραφή με σφηνοειδή γραφή από τη Νινευί.
Μνημειακές ιερογλυφικές επιγραφές σε οικοδόμημα στο Λούξορ της Αιγύπτου (φωτ. Stydium).
Αρχαία ελληνική επιγραφή που αναφέρει τη συμμαχία μεταξύ δύο κρητικών πόλεων, της Λατούς και της Oλούντα (Αρχαιολογικό Μουσείο, Βενετία).
Παραδείγματα επιγραφών: 1) Βαβυλωνιακό λίθινο ορόσημο του 10ου αι. π.Χ. (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)· 2) παραστάδα αιγυπτιακού πυλώνα, με επιγραφές και απεικονίσεις του Σέσωστρη Γ’ (12η δυναστεία) (Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι)· 3) ρωμαϊκό λίθινο ορόσημο του 1ου αι. π.Χ. (Μαφεϊανό Μουσείο, Βερόνα)· 4) παλαιοχριστιανική ταφική επιγραφή (Μουσείο του Λατερανού, Ρώμη).
* * *η (AM ἐπιγραφή) [επιγράφω]1. αυτό που είναι γραμμένο πάνω σε κάτι2. τίτλος συγγράμματος3. πινακίδα στην οποία γράφεται η ονομασία καταστήματος, ιδρύματος κ.λπ.νεοελλ.φρ. «επιγραφή επιστολής» — η αναγραφή τού ονόματος και τής διεύθυνσης τού παραλήπτημσν.υπογραφήαρχ.1. ονομασία πλοίου2. η απόδοση μιας πράξης στον δράστη της («τὴν ἐπιγραφὴν τῶν πραγμάτων λαβεῑν», Πολ.)3. (στην Αθήνα) η καταγραφή τών ονομάτων τών αντιδίκων στη δίκη4. παρεμβολή σε έγγραφο5. στον πληθ. αἱ ἐπιγραφαίκαταγραφή τών περιουσιών για επιβολή φορολογίας6. φόρος, δασμός7. φορολογική εκτίμηση8. επίταξη υποζυγίων.
Dictionary of Greek. 2013.